Woord 142

karakter




"Veel geografen reageren echter onwennig op de hernieuwde aandacht voor de rol van het geografisch milieu. Neem bijvoorbeeld de reactie van Willem Heinemeijer op Schama’s fameuze boek over Nederland in de Gouden Eeuw: The Embarrassment of Riches (beter bekend onder de Nederlandse titel Overvloed en onbehagen). Simon Schama introduceerde hierin het begrip ’morele geografie’. Voortdurend had God het Nederlandse volk beproefd met rampzalige overstromingen, en keer op keer had dit volk de watervloed niet alleen doorstaan, maar zelfs overwonnen. De Nederlandse samenleving droeg, constateerde Schama, een ’vloedkarakter’.
Volgens Heinemeijer rook deze redenering ’naar een zeer ouderwetse vorm van geografisch determinisme’. Alsof het (veronderstelde) nerveuze karakter van de Japanners kon worden begrepen uit de vulkanische bodem van het land; alsof de kleingeestigheid van bergvolken kon worden toegeschreven aan hun leven tussen bergen en de ruimdenkendheid van volken op de vlakten en langs de kust aan hun wonen in gebieden waar de horizon te zien was; alsof het hoge morele niveau van oasevolkeren lag aan het feit dat dieven er altijd ontdekt werden omdat zij voetsporen in het zand achterlieten..., zo schamperde Heinemeijer. Maar zijn kritiek onderbouwde hij niet met argumenten. Bij hem leek vooral een soort verlegenheid met het disciplinaire verleden mee te spelen: geografisch determinisme ’hoort’ niet.
Van dat taboe, dat geografen zichzelf hebben opgelegd, hebben wetenschappers van andere disciplines weinig last. Het fysisch milieu speelt een centrale rol in de wereldgeschiedenissen van de historicus David Landes en vooral van de bioloog Jared Diamond. Zij schreven respectievelijk The Wealth and Poverty of Nations. Why some are so rich and some so poor (vertaling: Arm en rijk) en Guns, Germs and Steel. The fates of human societies (vertaling: Zwaarden, paarden en ziektekiemen)."

Vindplaats: ’Een vlak land, een vlak karakter’ door Ben de Pater bij Geografie.nl
Woorduitleg: karakter/aard

Woord 142 - karakter - Ma 20/06/2005